آگاهی‌بخشی درباره مرگ مغزی با مرور پرونده صابر کاظمی

به گزارش روابط عمومی شبکه فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در روزهای اخیر، جامعه ورزشی و افکار عمومی کشور با اندوه و ناباوری پیگیر وضعیت جسمانی والیبالیست ملی‌پوش، صابر کاظمی، بودند. این ورزشکار ارزنده کشورمان در جریان حضور خود در قطر، به‌دلیل عارضه مغزی شدید دچار کاهش سطح هوشیاری شد و پس از انجام هماهنگی‌های فوری، با پشتیبانی مجموعه‌های ذی‌ربط، به‌صورت کنترل‌شده به ایران منتقل و در بیمارستان پیامبران تهران بستری گردید.

با وجود تلاش‌های فراوان تیم‌های تخصصی درمانی، با گذشت زمان وضعیت هوشیاری وی به شکل چشمگیری کاهش یافت و مطابق دستورالعمل‌های علمی و قانونی، پرونده او در دستور بررسی تیم فراهم‌آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی ایران قرار گرفت.

تیم فراهم آوری اعضای پیوندی مجرب و توانمند دانشگاه، پس از انجام معاینات دقیق بالینی، تست‌های پاراکلینیکی و بررسی‌های تخصصی مکرر، به استناد مستندات علمی، تشخیص مرگ مغزی را مطرح کرد. در ادامه، بر اساس قوانین مصوب کشور و پروتکل‌های علمی و عملیاتی، تیم متخصصان دانشگاه علوم پزشکی ایران متشکل از چند پزشک متخصص، متعهد، مستقل و با تخصص‌های مختلف، بعد از چندین مرحله بررسی و آزمایش، اعلام کردند که صابر دچار مرگ مغزی شده است. یعنی مغز مرکز فرمان زندگی برای همیشه خاموش شده و تیم تأیید مرگ مغزی نیز این تشخیص را رسماً تأیید کرد.

اما همان‌طور که همیشه در چنین موقعیت‌هایی اتفاق می‌افتد، برخی در رسانه‌ها و فضای مجازی از «امید به بازگشت» گفتند، از «دعا برای معجزه» نوشتند، و برخی حتی گفتند شاید مرگ مغزی اشتباه باشد.

اما واقعیت تلخ و علمی این است:

مرگ مغزی بازگشت ندارد.

در مرگ مغزی، مغز و ساقه مغز برای همیشه از کار می‌افتند. بدن فقط با کمک دستگاه‌ها، سرم‌ها و داروها نفس می‌کشد و قلب می‌زند، ولی آن انسان دیگر حضور ندارد.

این موضوع، همانند سایر موارد مشابه، در فضای رسانه‌ای بازتاب گسترده‌ای یافت. برخی منابع رسمی و علمی، با درک دقیق از مفهوم «مرگ مغزی» به‌عنوان یکی از نشانه‌های قطعی مرگ انسان، پیام تسلیت منتشر کردند. در مقابل، شماری از رسانه‌ها و کاربران فضای مجازی با انتشار مطالبی مبنی بر احتمال بازگشت از مرگ مغزی یا امکان بهبود بیمار، فضای جامعه را با نوعی ابهام و تردید مواجه ساختند؛ حال آنکه مرگ مغزی بازگشت‌پذیر نیست و از نظر پزشکی، شرعی و قانونی، مرگ قطعی انسان محسوب می‌شود.

در نهایت، پس از گذشت چند روز از تثبیت وضعیت مرگ مغزی، در روز چهارشنبه ۱۴ آبان ماه و پس از ایست قلبی نهایی، خبر درگذشت رسمی صابر کاظمی تأیید و جامعه ورزش کشور در سوگ او نشست.

• مرگ مغزی چیست و چرا بازگشت‌پذیر نیست؟

مرگ مغزی حالتی است که در آن تمام عملکردهای مغز و ساقه مغز به‌طور کامل و غیرقابل برگشت از بین می‌رود. در این وضعیت، هرچند ممکن است با دستگاه‌های پشتیبانی مانند ونتیلاتور، ضربان قلب و جریان خون برای مدتی حفظ شود، اما مغز – به‌عنوان مرکز فرمان بدن و آگاهی انسان هیچ عملکرد حیاتی ندارد.

بر اساس معیارهای علمی بین‌المللی و آیین‌نامه‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مرگ مغزی به‌منزله مرگ کامل انسان است. هیچ گزارشی در متون علمی معتبر از بازگشت واقعی بیماران پس از تأیید قطعی مرگ مغزی وجود ندارد. گاهی برخی از خبرهای منتشرشده درباره «بازگشت بیماران از مرگ مغزی» ناشی از ترجمه نادرست، تشخیص اشتباه اولیه یا استفاده نادرست از این اصطلاح در رسانه‌های غیرتخصصی است.

• درباره پرونده صابر کاظمی و انتشار اخبار نادرست

در روند بررسی وضعیت مرحوم صابر کاظمی، تیم‌های تخصصی دانشگاه علوم پزشکی ایران با رعایت کامل موازین قانونی و علمی، چندین مرحله آزمایش و معاینه مستقل را انجام دادند. روند تأیید مرگ مغزی در کشور با نظارت چند پزشک متخصص در رشته‌های مختلف (نورولوژی، جراحی مغز و اعصاب، بیهوشی و داخلی) انجام می‌شود و هیچ تصمیمی بدون مستندات علمی و اجماع کارشناسی اعلام نمی‌شود.

متأسفانه، در روزهای اخیر برخی اظهار نظرها از سوی افراد غیرمتخصص یا منابع غیررسمی در فضای مجازی، باعث ایجاد شبهه در افکار عمومی شد؛ در حالی که این اظهارات فاقد پایه علمی بوده و نشان از عدم آگاهی کافی نسبت به مفهوم مرگ مغزی دارد.

پشتیبانی درمانی در این شرایط صرفاً برای حفظ عملکردهای حیاتی مصنوعی است و تأثیری بر بازگشت فعالیت مغز ندارد.

• ضرورت آموزش و آگاهی‌بخشی به جامعه

پرونده دردناک صابر کاظمی یادآور این واقعیت است که جامعه نیازمند آگاهی درست درباره مفهوم مرگ مغزی است تا خانواده‌ها بتوانند در چنین شرایط دشواری، با شناخت کافی و آرامش خاطر، تصمیم درست بگیرند.

آشنایی با روند علمی تأیید مرگ مغزی، تفاوت آن با کما، و اهمیت اهدای اعضای موارد مرگ مغزی در این شرایط، نه‌تنها می‌تواند به آرامش خانواده بیمار کمک کند، بلکه به نجات جان و رفع معلولیت و محدودیت از بیماران متعدد نیازمند اعضا و نسوج پیوندی نیز منجر می‌شود.

تجربه‌های تلخ ناشی از تردید یا انتشار اخبار نادرست در این زمینه، نشان می‌دهد که نقش رسانه‌ها و فعالان اجتماعی در اطلاع‌رسانی دقیق و مسئولانه حیاتی است. از این‌رو، لازم است همه ما با تکیه بر دانش و منطق، از انتشار مطالب غیرتخصصی خودداری کنیم و در مسیر آگاهی‌بخشی عمومی گام برداریم.

• جمع‌بندی

صابر دیگر نیست، اما آگاهی ما می‌تواند ادامه مسیر او باشد

درگذشت صابر کاظمی ضایعه‌ای دردناک برای ورزش ایران بود، اما یاد او می‌تواند آغازگر گفت‌وگویی ملی درباره درک درست از مرگ مغزی، تصمیم‌گیری آگاهانه و فرهنگ اهدای عضو باشد.

مرگ مغزی پایان زندگی است؛ اما تصمیم آگاهانه خانواده‌ها می‌تواند آغاز زندگی‌های تازه‌ای برای دیگران باشد.

شبکه فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی دانشگاه علوم پزشکی تهران ضمن تسلیت به خانواده این ورزشکار ارزشمند، بر لزوم تقویت آموزش‌های عمومی در زمینه شناخت علمی مرگ مغزی و فرهنگ اهدای عضو، اهدای زندگی تأکید کرده و از رسانه‌ها و فعالان اجتماعی خواسته است در انتشار مطالب تخصصی، به منابع علمی و رسمی استناد کنند تا از ایجاد سردرگمی و ناامیدی در میان مردم جلوگیری شود.